Diecezja to słowo kojarzone z kościołem dość powszechnie, ale mało kto wie, co tak naprawdę oznacza. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, gdy przekonamy się, że istnieją jeszcze metropolie, biskupstwa i dekanaty. To może odrobinę namieszać, choć tak naprawdę wszystko jest prostsze, niż się wydaje.

Chcąc zrozumieć dokładną rolę diecezji, musimy najpierw przejść przez znany wszystkim termin parafii i nieco mniej popularny dekanat.

Podziały terytorialne Kościoła Rzymskokatolickiego

Parafia to najmniejsza całość w hierarchii podziałów terytorialnych. Składa się na nią kościół, zarządzający nim proboszcz, jego pomocnicy oraz wierni. Parafia jest więc wspólnotą wiernych, której siedzibą jest kościół.

Kilka lub nawet kilkanaście parafii łączy się w dekanat, zwany również wikariatem. Tytuł ten nadaje się zbiorowi parafii, które są zbyt małe, by otrzymać miano diecezji. Zarządcą dekanatu jest dziekan określany także jako wikariusz rejonowy. Jego zadaniem jest przede wszystkim zarządzanie działalnością duszpasterską w obrębie dekanatu.

Diecezja jest więc zbiorem parafii większym od dekanatu, a mniejszym od metropolii. Diecezja podlega biskupowi, dlatego czasem można spotkać się z określeniem biskupstwo, odnoszącym się właśnie do diecezji. Misją biskupa jest dbanie o dyscyplinę oraz przestrzeganie przepisów w podlegającym mu terytorium. Pomagać mogą mu w tym tak zwani biskupi pomocniczy. Warto zauważyć, że pierwsza diecezja w Polsce powstała w 968 roku, a więc niedługo po przyjęciu przez Polskę chrztu.

Zbiór diecezji tworzy metropolię, którą kieruje metropolita, będący wyróżnionym spośród biskupów arcybiskupem.

Znaczenie słowa i historia diecezji 

Termin dioecesis (wywodzący się z greckiego „dioikesis”) pierwotnie oznaczał zarządzanie daną jednostką administracyjną. W starożytnym Rzymie określano w ten sposób terytorium podlegające miastu. Owe terytoria zwykle pokrywały się z terenem, na jakim działali ówcześni biskupi. W ten sposób słowo dioecesis przeniknęło do środowiska chrześcijańskiego.

Diecezja swojego aktualnego znaczenia zaczęła nabierać dopiero w IV wieku. To właśnie wtedy chrześcijaństwo ogłoszono oficjalną religią imperium. Nastały czasy masowej chrystianizacji, a to zmusiło władze kościoła do reformy administracji kościelnej. Nagły przyrost wiernych wymusił przyrost parafii, a zbiór parafii podległy biskupowi wreszcie uzyskał miano diecezji.